(„ახალი ივერიის“ პირველი ნომრის გამოსვლის გამო) განგებამ ჩემს თაობას საინტერესო დროში ცხოვრება არგუნა წილად. რამდენი შობილა, გაზრდილა, გაჭაღარავებულა, დაბერებულა და გარდაცვლილა ერთ, მოსაწყენ, უპერსპექტივო რეალობაში. ის რეალობა მოცემულობად მიუღია, დაუძლეველი და მარადიული ჰგონებია. ჩვენ კი... ხუმრობა საქმე არაა საუკუნეთა, ათასწლეულთა, ეპოქათა მიჯნაზე ცხოვრება და ისეთ ტექტონიკურ გეოპოლიტიკურ ცვლილებებში თუნდაც პასიური მონაწილეობა, როგორიც სულ რამდენიმე წლით ადრე, ყველაზე თამამ ფანტაზიებშიც კი წარმოუდგენელი იყო.

უკრაინაში რუსეთის ფედერაციის მორიგი სამხედრო აგრესიის შვიდი თვის თავზე პრეზიდენტმა პუტინმა მთელი ქვეყნის მასშტაბით „ნაწილობრივი სამხედრო მობილიზაცია“ გამოაცხადა, რაც იმის უტყუარ დასაბუთებას უნდა წარმოადგენს, რომ მოსკოვი ამ ომს ვერ იგებს და ე.წ. „სპეციალური სამხედრო ოპერაციის“ დაწყებამდე გამოცხადებული მიზნები შეუსრულებელი რჩება. „President Putin’s call to partially mobilize Russian citizens, directing them to fight in Ukraine, reflects the Kremlin’s struggles on the battlefield, the unpopularity of the war, and Russians’ unwillingness to fight in it. President Putin is not operating from a position of strength; rather, this is another sign of his failing mission“, - ესაა აშშ-ს სახელმწიფო მდივნის, ტონი ბლინკენის 21/09-ის განცხადება და დიდი ალბათობით ის არც ამჯერად ცდება.

საქართველოს მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილში დამკვიდრებული მოსაზრებით, 2012 წლის 1 ოქტომბრიდან საქართველოში რუსული გავლენები მნიშვნელოვნად გაიზარდა. რუსეთის ფედერაციის გაზრდილი გავლენის გან­საკუთრებით მნიშვნელოვანი ინდიკატორი ქართულ ძალოვან სტრუქტურებსა და სპეცსამსახურებში კრემლის ინფილტრაციაა. ტრისტან წითელაშვილის საიდუმლო სამხედრო ობიექტზე შეშვება, რუსულ სპეცსამსახურებთან თანამშრომლობაში ეჭვმიტანილი საერთაშორისო ტერორისტის, აჰმედ ჩატაევის, ციხიდან გათავისუფლება თუ დროის მცირე მონაკვეთში კოდორი 2007-ის სპეცრაზმელთა საეჭვო ვითარებაში გარდაცვალება ზემოხსენებულ მოსაზრებას დამაჯერებლობას მატებს. განსაკუთრებით საეჭვო ეს უკანასკნელი შემთხვევაა, რომელიც რამდენიმე ჟურნალისტური სიუჟეტის შემდეგ ქართულმა საზოგადოებამ თითქოს მიივიწყა.

საქართველოდან 7 ათასი კილომეტრის მოშორებით სამხრეთ ჩინეთის ზღვას, ფილიპინების ზღვასა და აღმოსავლეთ ჩინეთის ზღვას შორის მდებარეობს პატარა კუნძული, რომელიც კონტინენტური ჩინეთისგან ტაივანის სრუტითაა გამოყოფილი. კუნძული ოფიციალურად ჩინეთის განუყოფელ ნაწილად ითვლება, თუმცა, 70 წელზე მეტია, მას პეკინი ვერ აკონტროლებს. 1949 წელს კონტინენტური ჩინეთის ტერიტორიაზე სამოქალაქო ომი კომუნისტების გამარჯვებით დასრულდა, დამარცხებულმა მხარემ კი ტაივანისკენ დაიხია.

რამდენიმე წლის წინ, რაჭაში, ჩემს სოფელში, შემთხვევით დაახლოებით ათი წლის წინანდელი გაზეთის ნაგლეჯი ვიპოვნე, რომელსაც არც თარიღი და არც გარეკანი არ ჰქონდა, თუმცა მარტივად მივხვდი, რომ ის გაზეთ „ასავალ-დასავალის“ 2012 ან 2013 წლის ერთერთი ნომერი იყო, შემორჩენილი ნაწილი მკითხველს აუწყებდა რომ „სააკაშვილი დამხობილია“ და „საქართველო თავისუფლდება“.

გიორგი III-ს, ბედისა თუ ისტორიის ირონიით, უმთავრესად თამარ მეფის მამობით იცნობენ. არადა ერთ დროს ვერავის წარმოედგინა თამარის თამარობა, რადგან გიორგის გიორგობის ჯერი იყო და შინ თუ გარეთ - სამეფო ოჯახში, სამეფოს საზღვრებში თუ იმის იქით, სულ სხვა, მაშინდელი საზომით დიდ-დიდი საფიქრალებისა და გამოწვევების ჟამი მოწეულიყო.

საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ უკვე 30 წლის გავიდა... და მაინც, პოსტსაბჭოთა დროის მწარე გამოცდილება - ომები, ეკონომიკური, რელიგიური თუ კულტურის სფეროში გაუცხოება მუდმივად გვაიძულებს ვიფიქროთ არა მხოლოდ დასრულებული საბჭოთა იმპერიის ფსიქოლოგიურ კვალზე, არამედ რუსეთის ისტორიულ, გაცხადებულ თუ პოტენციურ საფრთხეზე დღესაც და მომავალშიც.

ქრისტეშობიდან 2022 წელი ხილული და არც თუ ისე მცირე მართლმადიდებლური სასწაულით დასრულდა: სასწაულით, რომლის შემოქმედი გმირი უკრაინელი ერი და, ამ ისტორიული განსაცდელის ჟამს, მის სათავეში აღმოჩენილი ლიდერთა ჯგუფია. ვინ წარმოიდგენდა, რომ 24 თებერვლის გამთენიისას პუტინის მიერ დაწყებული, რამდენიმედღიან ბლიცკრიგად ჩაფიქრებული ბარბაროსული ომი იმგვარად შემოტრიალდებოდა, რომ 10 თვის თავზე აგრესორს უკვე საკუთარ ტერიტორიაზე მოუწევდა უკრაინელთა შეტევების მოგერიება?

2023 წლის მარტში ქართველმა ხალხმა ბოლო წლების ერთ-ერთი ყველაზე დი­დი რუსული შეტევა მოიგერია. მოიგერია ბევრისთვის მოულოდნელად - ლა­ღად, სპონტანურად, მშვიდი გახელებით, გადამდები იდეალიზმითა და სა­კუთარ სიმართლეში დარწმუნებული ნაციის თავდაჯერებით... დემოკრატიის, თავისუფლებისა და ევროპული არჩევანის დაცვაში პირველად ჩაერთო უახლესი თაობა, ე.წ. GenZ, რომლისთვისაც თავისუფლება არა უბრალოდ არჩევანი, არამედ ერთადერთი ბუნებრივი მდგომარეობაა. ბევრის აზრით, სწორედ უფროსკლასელებისა და სტუდენტების უდრეკი პოზიცია გახდა გარდამტეხი მარტის მოვლენებისას.

ზუსტად ერთი საუკუნე გვაშორებს იმ დროს, როდესაც მიხეილ ჯავახიშვილმა გამოაქვეყნა თავისი საეტაპო რომანი „ჯაყოს ხიზნები“, რომელიც, ილიას „კაცია ადამიანის“ მსგავსად, ეპოქის დოკუმენტად იქცა. რა დაგვემართა, რატომ დავსნეულდით და როგორ უნდა გამოვჯანსაღდეთ - სწორედ ამაზე მიგვითითებდა ორივე მწერალი - ერთი რუსეთის იმპერიის სამსახურში ჩამდგარი ქართველი ბოლშევიკების მიერ მოკლული, მეორე კი მათივე ნაწამები და დახვრეტილი. ასეთი სასტიკი განაჩენიც ხომ სწორედ ამ ტექსტების ეპოქალური მნიშვნელობის გამო გამოუტანეს.

24 თებერვალს უკრაინაში რუსეთის ფედერაციის გაუმართლებელი და არა­პროვოცირებული ინტერვენციიდან ერთი წელი შესრულდა. 2021 წლის დეკემ­ბერში რუსეთის პრეზიდენტმა, ვლადიმერ პუტინმა, კოლექტიურ დასავლეთს ულტიმატუმების სია გაუგზავნა, რომელშიც ნატოსგან შემდგომი არგაფართოების საკითხზე წერილობით გარანტიებს მოითხოვდა. პარალელურად, პუტინმა სამხედრო წვრთნების საბაბით უკრაინის საზღვართან 200 000-იანი სამხედრო კონტინგენტის მობილიზება დაიწყო. კონფლიქტის ესკალაციისკენ სერიოზული ნაბიჯი პუტინმა 2022 წლის 21 თებერვალს დონეცკისა და ლუჰანსკის თვითგამოცხადებული რესპუბლიკების აღიარებით გადადგა და კრემლის მთავარ მიზნად ამ რესპუბლიკების ადმინისტრაციულ საზღვრებში „აღდგენა“ გამოაცხადა. ამ ნაბიჯით ცხადი გახდა, რომ რუსეთის პრეზიდენტი იმგვარი კაზუს ბელის მოძებნას ცდილობდა, რომლითაც უკრაინაში სრულმასშტაბიან ინტერვენციას გაამართლებდა.

ქვემოთ კოლექტიური მეხსიერებისა და ეროვნული იდენტობის შესახებ უნდა ვიმსჯელოთ, ანუ ძალიან დიდი თემა ძალიან მცირე ფორმატში უნდა განვიხილოთ და ამიტომ გვარიან სიმპლიფიკაციებს თავიდან ვერ ავიცილებთ. ამისთვის ბოდიშს წინასწარ ვიხდი მკითხველის წინაშე, თუმცა მგონია, რომ ამ თემაზე და ამ ფორმატში წერა მაინც აუცილებელია. ჩვენ, ანუ ადამიანებს, რომლებიც ქვეყნის ხვალინდელ დღეზე პასუხისმგებლობას ვგრძნობთ, მხოლოდ კომპეტენცია კი არ გვჭირდება, არამედ, პირველ ყოვლისა, ქვეყნის სავალი გზის დიდ ხედვებზე შეთანხმება, ეს კი იმას გულისხმობს, რომ აზროვნება ყველაზე ღრმა პრობლემებიდან დავიწყოთ. როგორი ჯარი და ეკონომიკა, განათლება და ჯანდაცვა გვჭირდება - უმნიშვნელოვანესი საკი­თხებია, მაგრამ ჯერ ის უნდა გავარკვიოთ, თუ როგორ შეიძლება ჩვენი საზოგადოება თანმიმდევრული გახდეს დიდი საკითხების გადაწყვეტისა და განხორციელებისას. ანუ, პირველ ყოვლისა, იმ დიდ კითხვებზე პასუხის გაცემა გვჭირდება, რომლებიც ჩვენი ერის, როგორც ერთიანი ორგანიზმის, ეფექტიანობაზე დამანგრევლად მოქმედებს.

გელათის ისტორიული და მხატვრული ღირებულება - ტევადობა და სიღრმე, მრავალწახნაგოვნება, გამორჩეულობა ჩვენი ისტორიისა და მომავლის წინაშე - სრულიად უნიკალურია და მისი აღწერა უბრალო სიტყვებით შეუძლებელიც კია. დასავლეთ ევროპაში მსგავსი ღირებულების ანსამბლები დიდი ხნის რეაბილიტირებულია, სიძველის პრობლემები კერძო და სახელმწიფო ძლიერი ინსტიტუციების რეგულარული შრომით დაყვანილია ყოველდღიური მართვის თუ წინასწარ დაგეგმილი საკონსერვაციო პროცესის მიმდინარეობამდე, არათუ წარსული დაზიანებები, სამომავლო რისკებიც დიაგნოს­ტირებულია და მისი ნიველირება ძეგლის მენეჯ­მენტის პროცესის მთავარი ამოცანაა.